เกสริยา, เกสเรีย (Kesariya, Kesaria)
เกสริยา มหาสถูปเกสริยา (Kesariya Maha stupa) เขตจังหวัดจัมบารัน (Champaran) แคว้นวัชชี รัฐพิหาร สร้างขึ้นเป็นฐานกลมครั้งแรกในช่วงพุทธศตวรรษที่ ๔ -๖ และ มีการปฏิสังขรณ์เติมซุ้มคูหาในยุคพุทธศตวรรษที่ ๑๒ - ๑๓ เป็นมหา สถูปที่มีขนาดใหญ่ที่สุดในอินเดีย
เกสริยา เป็นสถูปยุคแรกๆ ของพระพุทธศาสนา โบโรพุทโธ อินโดนีเซียได้รับอิทธิพลศิลปะจากพระสถูปแห่งนี้ มองจากลักษณะ ฐานและซอกมุมของพระเจดีย์มีที่วางประดิษฐานพระพุทธรูปมีความ เหมือนกัน สถูปเกสริยา เป็นสถานที่บรรจุบาตรของพระพุทธองค์ และ พระพุทธเจ้ายังได้ทรงแสดงกาลามะสูตรให้กับชาวเกสปุตตคามฟัง ปัจจุบันเกสริยาเป็นเนินดินปกคลุมด้วยดิน หญ้า ต้นไม้ เป็นจำ นวนมาก กำ ลังได้รับการบูรณะปฏิสังขรณ์ เป็นพระสถูปใหญ่โต แสดงให้เห็นถึง ความสำ คัญ ตลอดจนผู้ที่มีทุนทรัพย์ในการก่อสร้าง พุทธสถาน พุทธกิจ พุทธประวัติ 107 พระเจดีย์ ที่มีลักษณะสัณฐาณคล้ายกัน เกสริยา อินเดีย บุโรพุทโธ อินโดนีเชีย ชเวดากอง พม่า

พระสถูปเจติยะ องค์แรกของโลก
“เจดีย์ ถือเป็นปูชนียสถานหรือวัตถุเพื่อระลึกถึงพระพุทธเจ้า หรืออาจจะหมายถึงตัวแทนของพระพุทธองค์ มีความมุ่งหมายให้เป็นที่ บรรจุพระบรมสารีริกธาตุหรือบรรจุพระบรมธาตุ เจดีย์จึงเป็นประธานใน วัด ต้นกำเนิดของเจดีย์มาจากอินเดียเรียกว่า “สถูป” ในภาษาบาลี หรือ “ถูป” ในภาษาสันสกฤต แต่เดิมก่อนมีพระพุทธศาสนาเป็นที่ฝังอัฐิ ใน ล้านนาเรียกเจดีย์ว่า กู่ เช่น กู่เต้า กู่กุด ต่างจากในภาคตะวันออกเฉียง เหนือนิยมเรียกเจดีย์ว่า ธาตุ เช่น พระธาตุพนม ในทางพุทธศาสนาแบ่ง เจดีย์ออกเป็น ๔ ประเภท คือ ธาตุเจดีย์ ธรรมเจดีย์ อุเทสิกเจดีย์ และ บริโภคเจดีย์ ต่อมาสามัญชนหรือบุคคลชั้นปกครองได้นิยมนำ อัฐิเจดีย์ ของผู้มีเกียรติสูง บรรจุไว้ในเจดีย์ด้วยแต่ต่างวัตถุประสงค์กัน”
พระเจ้าอชาติศัตรู กษัตริย์แห่งแคว้นมคธ จึงให้นำ พระอัฐิธาตุ ที่รวบรวมกลับคืนมาได้ทั้งหมดนั้น สร้างเป็นสถูปทองแดงบรรจุฝังลงไว้ ในห้องกรุใต้ดิน ลึกลงไป ๘๐ ศอก บุพื้นด้วยแผ่นทองแดง พร้อมเครื่อง บูชาและสมบัติมีค่าแห่งพระจักรพรรดิ แล้วปิดกรุด้วยแผ่นศิลา สร้างพระ สถูปขนาดใหญ่ประดิษฐานทับเหนือห้องกรุนั้นไว้เป็นมั่นคง หากนับตามวรรณกรรม ก็อาจถือได้ว่า “พระสถูป” ในความ หมายของ “เจติยสถาน” แห่งแรกของโลก คือเนินสถูปที่ถูกสร้างขึ้นโดย “พระเจ้าอชาตศัตรู” ที่ “กรุงราชคฤห์” (Rajgriha) ในช่วงเริ่มแรกของพุทธ ศตวรรษ
แต่หากจะนับหลักฐานที่ค้นพบทางโบราณคดีแล้ว “พระสถูป- เจติยะ” แห่งแรกของโลก น่าจะถูกสร้างขึ้นครั้งแรกในยุคสมัยของ พระเจ้าอโศกมหาราช (Ashoka The Great) ความเชื่อแบบเทวนิยม ของกรีกกำ ลังรุ่งเรือง ทรงได้รับการศึกษา เรียนรู้วิทยาการ ภูมิปัญญา คติความเชื่อศิลปวัฒนธรรม จากดินแดนตะวันตก ไม่ว่าจะเป็นอิทธิพล ของกรีก เปอร์เซีย หรืออียิปต์ ที่ทิ้งไว้ในแคว้น “คันธาระ” (Gandhara) ทรงรับเอา “วิถีแห่งชีวิต” (Life Style) ศิลปกรรมและความเชื่อในเรื่อง เทพเจ้า การสร้างเนินสุสานและพิธีกรรมแห่งความตายของชาวคันธาระ มาสู่อินเดียเหนือ รูปแบบของ “พระสถูปเจติยะ”องค์แรกของโลก อาจมีลักษณะ เป็นเนินดินสูงแบบสุสานทูมูรัสของกรีก – ไซเธี่ยน ใต้พื้นทำ เป็นห้องกรุ บรรจุพระอัฐิธาตุ (Relics chamber) และของมีค่าควรแก่ “พระจักรพรรดิ ราชา” (Universal Emperor) ด้านบนเนินดินอัดด้วยหินกรวดและดินใน รูปโดมหรือโอคว่ำ เหนือเนินดินมีรูปสัญลักษณ์แห่งความศักดิ์สิทธิ์และ แท่นบูชาเพื่อใช้ในการปะกอบพิธีกรรม

ภาพ : พัฒนาการพระสถูป เจดีย์